تلسکوپ فضایی یوکلید که برای کشف اسرار ماده تاریک، انرژی تاریک، سیاهچاله‌ها و نیز روند تکامل کهکشانها به فضا پرتاب شده، ۵ تصویر بی‌نظیر شامل خوشه‌های کهکشانی عظیم به زمین فرستاده است که تنها طی ۲۴ ساعت رصد ثبت شده‌اند.
سازمان فضایی اروپا (ESA) به کمک تلسکوپ فضایی یوکلید (اقلیدس)، ۵ تصویر بی‌نظیر از اعماق تاریک گیتی شامل خوشه‌های کهکشانی عظیم به زمین را منتشر کرد.
بر اساس اعلام سازمان فضایی اروپا این تلسکوپ فضایی ظرف ۶ سال آینده قرار است با ثبت هزاران تصویر از این دست، یک سوم کل آسمان را فهرست‌بندی کرده و تصاویر بیش از یک میلیارد کهکشان با قدمت ۱۰ میلیارد سال را ثبت کند.
اینک تلسکوپ فضایی ۱.۵ میلیارد یورویی یوکلید که در ژوئیه ۲۰۲۳ (تیر ماه ۱۴۰۲) با هدف کشف راز ماده تاریک، انرژی تاریک، سیاهچاله‌ها و همچنین بررسی روند تکاملی کهکشانها به کمک راکت فالکون-۹ شرکت اسپیس‌ایکس از ایستگاه فضایی کیپ کاناورال فلوریدا به فضا پرتاب شد، تصاویری را با جزئیات بی‌نظیر منتشر کرده است.
به گفته سازمان فضایی اروپا، این تصاویر تنها طی ۲۴ ساعت رصد ثبت شده‌اند. از جمله این تصاویر می‌توان به تصویر کهکشان مارپیچی بسیار عظیم NGC ۶۷۴۴ اشاره کرد که در فاصله ۳۰ میلیون سال نوری از ما و در گروه محلی قرار دارد. گروه محلی به گروهی شامل بیش از ۲۰ کهکشان از جمله کهکشان راه شیری ما گفته می‌شود و دانشمندان می‌گویند، بررسی این بخش از گیتی، به آن‌ها کمک می‌کند روند شکل‌گیری ستارگان در کهکشانها را بهتر درک کنند و به نقش ساختارهای مارپیچی در این فرآیند پی ببرند.
یکی دیگر از تصاویر منتشر شده تلسکوپ یوکلید از M۷۸ (مسیه ۷۸) است که به گفته ستاره‌شناسان، زایشگاه ستارگان محسوب می‌شود و در فاصله ۱۳۰۰ سال نوری از ما در صورت فلکی شکارچی واقع شده است.
در این تصویر بی‌نظیر بیش از ۳۰۰ هزار جرم جدید از جمله ستارگان نوزاد و همچنین سیارات سرگردان مشاهده می‌شود.
این تصاویر همچنین شامل تصویری با شکوه از خوشه کهکشانی آبل ۲۳۹۰ است و یک گروه عظیم متشکل از ۵۰هزار کهکشان در صورت فلکی اسب بالدار (پگاسوس) را در فاصله ۲.۷ میلیارد سال نوری از ما نشان می‌دهد.
همچنین تصویری اعجاب‌انگیز از خوشه کهکشانی آبل ۲۷۶۴ در فاصله ۱ میلیارد سال نوری از ما در صورت فلکی سیمرغ (ققنوس) منتشر شده که در آن صدها کهکشان مشاهده می‌شود.
به گفته ستاره‌شناسان، تلسکوپ یوکلید با بررسی نور اطراف کهکشان‌های عظیمی از این دست خواهد توانست میزان و پراکندگی ماده تاریک در عالم هستی را کشف کند.
این تلسکوپ فضایی ۲۱۶۰ کیلوگرمی با ارتفاع تقریبا ۴.۵ متر و قطر حدود ۳.۵ متر، در ابتدا قرار بود در قالب دو ماموریت جداگانه به نامهای “Dune” و “Space” به فضا پرتاب شود اما در نهایت این دو طرح با یکدیگر ادغام شدند و در اکتبر سال ۲۰۱۱ طرح یوکلید (Euclid) از سوی سازمان فضایی اروپا انتخاب و به صورت رسمی تصویب شد.
یوکلید که به افتخار اقلیدس، ریاضی‌دان مشهور یونانی قرن ۳ پیش از میلاد نام‌گذاری شده مانند دو تلسکوپ فضایی دیگر به نامهای تلسکوپ گایا سازمان فضایی اروپا و جیمز وب ناسا در نقطه لاگرانژی ۲ (L۲) در فاصله ۱.۶ میلیون کیلومتری زمین مستقر شده است.
تلسکوپ فضایی یوکلید مجهز به دو ابزار رصدی به نامهای VIS و NISP است که ابزار اول، امواج نور مرئی را گردآوری می‌کند و یک دوربین ۶۰۰ مگاپیکسلی است و دومی نیز یک دوربین طیف‌سنج فروسرخ نزدیک ۶۴ مگاپیکسلی است که فاصله کهکشانها را به صورت دقیق تعیین می‌کند.
این دوربین با بررسی “انتقال به سرخ” (Redshift) کهکشانها و همچنین با محاسبه فاصله کهکشانها بر مبنای دور شدن آن‌ها از ما، اطلاعات ارزشمندی را درباره نرخ انبساط گیتی و در نتیجه ماهیت انرژی تاریک در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد.
در واقع دوربین آشکارساز فروسرخ یوکلید، به ما کمک می‌کند تا درون ابرهای متراکم در گیتی را ببینیم و دریابیم که در پس توده‌های متراکم سحابی و غبار در گیتی چه چیزهایی وجود دارد.
به گفته کیهان‌شناسان، ماده معمولی در گیتی تنها ۵ درصد از عالم را تشکیل می‌دهد. دانشمندان می‌گویند، ماده تاریک در حدود ۲۷ درصد از کیهان را تشکیل می‌دهد و ۶۸ درصد باقی‌مانده از گیتی نیز با یک ماهیت رازآلود پر شده که اصطلاحا انرژی تاریک نامیده می‌شود.
کیهان‌شناسان می‌گویند، ماده تاریک در آغاز پیدایش گیتی و هم‌زمان با آن شکل گرفته‌است. به گفته آن‌ها، ماده تاریک بر سرعت چرخش کهکشان‌های مارپیچی اثر می‌گذارد و انرژی تاریک نیز عامل انبساط شتابدار گیتی است. برخی از دانشمندان بر این باورند که انرژی تاریک در حدود ۵ میلیارد سال پیش، زمانی که کیهان ۹ میلیارد سال عمر داشته، ظاهر شده است و می‌گویند، انبساط عالم از ۵ میلیارد سال پیش به این سو شتاب گرفته است و پیش از آن تحت تاثیر نیروی گرانش در حال کاهش بوده است.
انبساط شتابدار گیتی در سال ۱۹۹۸ میلادی شناخته شد و از آن پس دانشمندان دریافتند که انبساط گیتی شتابدار است و کهکشان‌های دورتر، با سرعت بیشتری از ما دور می‌شوند.
این پدیده عجیب در کیهان هنوز توضیح مشخص و دقیقی ندارد و دانشمندان به کمک پروژه‌های اکتشافی مانند یوکلید قصد دارند بدانند که چرا گیتی با قطر تقریبی ۹۳ میلیارد سال نوری، چنین رفتاری از خود نشان می‌دهد.
رفتار مرموز ماده تاریک و انرژی تاریک و ماهیت ناشناخته این دو، همچنین پیش‌بینی فرجام نهایی کیهان را نیز ناممکن کرده است. برخی از کیهان‌شناسان بر این باورند که در صورت ادامه روند انبساط گیتی، کل کیهان، شامل کهکشانها و ستارگان و اتم‌ها و ذرات زیراتمی و حتی خود فضازمان، در زمانی حدود ۲۲ میلیارد سال آینده از هم خواهد پاشید.
