سازمان جهانی بهداشت شیوع بیماری ام‌پاکس (با نام قبلی آبله میمون) در بخش‌هایی از آفریقا را یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی اعلام کرده است.
شیوع فعلی ام‌پاکس نگران‌کننده‌تر از شیوع‌های قبلی است، زیرا شامل سویه جدیدی از بیماری است که کارشناسان می‌گویند خطرناک‌ترین نوعی است که تاکنون مشاهده کرده‌اند.
«ام‌پاکس چقدر شایع است و در چه کشورهایی مشاهده می‌شود؟»
بیماری ام‌پاکس را ویروس آبله میمون ایجاد می‌کند که متعلق به همان گروه ویروس‌های آبله است، ولی خطر بسیار کمتری دارد.
این ویروس ابتدا از حیوانات به انسان‌ها منتقل می‌شد، اما اکنون میان انسان‌ها نیز انتقال پیدا می‌کند.
این بیماری بیشتر در روستاهای دورافتاده در جنگل های بارانی استوایی آفریقا، در کشورهایی مانند جمهوری دموکراتیک کنگو شایع است.
در این مناطق، هر ساله هزاران مورد ابتلا و صدها مرگ ناشی از این بیماری ثبت می‌شود و کودکان زیر ۱۵ سال بیشترین آسیب را می‌بینند.
دو سویه اصلی از ویروس در حال گردش بوده‌اند.
«کلاد ۱» (Clade 1) یک سویه بومی در آفریقای مرکزی است، در حالی که «کلاد ۱ب» نوع جدیدتر و خطرناک‌تری از ویروس است که در شیوع کنونی نقش دارد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آفریقا اعلام کرده است که از آغاز سال ۲۰۲۴ تا پایان ماه ژوئیه، بیش از ۱۴۵۰۰ مورد ابتلا به ام‌پاکس و بیش از ۴۵۰ مورد مرگ ناشی از این بیماری ثبت شده است. این تعداد نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۳، افزایش ۱۶۰ درصدی در ابتلا و ۱۹ درصدی در مرگ‌ها را نشان می‌دهد.
۹۶ درصد از موارد ام‌پاکس در جمهوری دموکراتیک کنگو رخ می‌دهد، اما این بیماری به کشورهای همسایه‌ای مانند بوروندی، کنیا، رواندا و اوگاندا نیز گسترش یافته است، که در آنها معمولاً بومی نیست.
سویه ملایم‌تری از ام‌پاکس به نام «کلاد ۲» که در غرب آفریقا وجود دارد، باعث شیوع جهانی در سال ۲۰۲۲ شد.
این سویه به تقریباً ۱۰۰ کشور، از جمله کشورهای اروپایی و آسیایی که معمولاً با این ویروس مواجه نمی‌شوند، گسترش یافت، اما با واکسیناسیون گروه‌های آسیب‌پذیر تحت کنترل درآمد.
دسترسی به واکسن‌ها و درمان‌های ام‌پاکس در جمهوری دموکراتیک کنگو محدود است و مسئولان بهداشتی از گسترش بیماری نگران هستند.
نشانه‌های آن چیست؟
علائم اولیه شامل تب، سردرد، تورم، کمردرد و درد عضلات است.
پس از کاهش تب، ممکن است التهاب یا بثورات پوستی بروز کند که معمولاً ابتدا بر روی صورت ظاهر شده و سپس به سایر قسمت‌های بدن، به‌ویژه کف دست‌ها و کف پاها، گسترش می‌یابد.
بثورات پوستی که می‌توانند بسیار خارش‌دار یا دردناک باشد، تغییر کرده و مراحل مختلفی را طی می‌کند تا در نهایت به یک زخم خشک تبدیل شود که بعداً می‌افتد. جای این زخم‌ها ممکن است باقی بماند.
عفونت معمولاً خود به خود بهبود می‌یابد و بین ۱۴ تا ۲۱ روز طول می‌کشد.
در موارد شدید، ضایعات می‌توانند تمام بدن را درگیر کنند و به‌ویژه به دهان، چشم‌ها و اندام‌های تناسلی آسیب برسانند.
چگونه سرایت پیدا می‌کند؟
ام‌پاکس از طریق تماس نزدیک با فرد مبتلا به فرد دیگر منتقل می‌شود، از جمله از طریق رابطه جنسی، تماس مستقیم با پوست و صحبت کردن یا تنفس در فاصله نزدیک.
ویروس می‌تواند از طریق پوست آسیب‌دیده، دستگاه تنفسی یا از طریق چشم‌ها، بینی یا دهان وارد بدن شود.
ویروس همچنین می‌تواند از طریق لمس اشیاء آلوده به آن، مانند ملحفه، لباس و حوله، منتقل شود.
تماس نزدیک با حیوانات مبتلا، مانند میمون‌ها، موش‌ها و سنجاب‌ها، یکی دیگر از راه‌های انتقال است.
در شیوع جهانی سال ۲۰۲۲، ویروس عمدتاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شد.
شیوع بیماری فعلی در کنگو بیشتر به دلیل تماس جنسی است، اما نشانه‌هایی از آن نیز در گروه‌های جمعیتی دیگر مشاهده شده است.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
بیشتر موارد معمولاً در افرادی دیده می‌شود که روابط جنسی فعال دارند، و مردانی که با مردان دیگر رابطه دارند. افرادی که دارای چندین شریک جنسی هستند یا شرکای جدید دارند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
اما هر کسی که با فردی که علائم بیماری دارد، تماس نزدیک داشته باشد، می‌تواند به ویروس مبتلا شود، از جمله کارکنان بهداشتی و اعضای خانواده.
توصیه می‌شود که از برقراری تماس نزدیک با افرادی که به ام‌پاکس مبتلا هستند پرهیز کنید و در صورتی که ویروس در محیط اطراف‌تان وجود دارد، دستان خود را با صابون و آب بشویید.
افرادی که به ام‌پاکس مبتلا هستند، باید تا زمانی که تمامی ضایعات آنها به طور کامل بهبود نیافته است، از دیگران دور بمانند.
سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که به مدت ۱۲ هفته پس از بهبودی، باید به عنوان یک اقدام احتیاطی هنگام برقراری رابطه جنسی از کاندوم استفاده شود.
چگونه درمان می‌شود؟
یک از درمان‌هایی که برای درمان آبله طراحی شده، می‌تواند برای درمان ام‌پاکس نیز مفید باشد، اما تحقیقات کمی در مورد میزان اثرگذاری آن انجام شده است.
شیوع بیماری ام‌پاکس می‌تواند با پیشگیری از ابتلا به عفونت مدیریت شود و بهترین راه برای این کار، استفاده از واکسن است.
سه نوع واکسن وجود دارد، اما معمولاً فقط افرادی که در معرض خطر قرار دارند یا با فرد مبتلا به بیماری تماس نزدیک داشته‌اند، قادر به دریافت این واکسن‌ها هستند.
سازمان جهانی بهداشت در حال حاضر توصیه نمی‌کند که تمام افراد واکسینه شوند.
آزمایش‌های بیشتری بر روی واکسن‌های مربوط به سویه‌های جدید ام‌پاکس مورد نیاز است تا میزان حفاظتی که ارائه می‌کنند، مشخص شود.
سازمان جهانی بهداشت به تازگی از تولیدکنندگان دارو خواسته است تا واکسن‌های ام‌پاکس خود را، حتی اگر این واکسن‌ها به‌طور رسمی در کشورهایی که به آنها نیاز دارند، تأیید نشده باشند، برای استفاده اضطراری عرضه کنند.
