انتشار تصویری تازه از چاله‌ای اسرارآمیز بر روی سطح سیاره مریخ بحث‌ها و کنجکاوی‌های جدیدی را در مورد ماهیت آن و دیگر حفره‌های مشابه روی سیاره سرخ برانگیخته است.
این تصویر که توسط دوربین «های‌رایز» (HiRISE) مدارگرد شناسایی مریخ گرفته شده و آزمایشگاه مطالعات ماه و سیارات دانشگاه آریزونا آن را منتشر کرده است، یک سوراخ گرد را بر روی یک سطح سفید نشان می‌دهد.
این حفره تنها مورد از نوع خود در سطح مریخ نیست. اما آن‌ها چه هستند؟
این حفره‌های تیره‌رنگ در کنار عظیم‌ترین منطقه آتشفشانی سیاره سرخ و «کوه اُلمپوس» بزرگ‌ترین آتشفشان منظومه شمسی قرار گرفته است.
کوه آتشفشانی باستانی اُلمپوس ارتفاعی معادل ۲۷ هزار متر (تقریبا ۳ برابر کوه اورست) و قطری برابر با حدود ۶۰۰ کیلومتر دارد.
تا آنجا که دانشمندان می‌توانند بگویند مریخ دیگر از نظر آتشفشانی فعال نیست، بنابراین هیچ خطری برای فوران کوه اُلمپوس و آتشفشان‌های غول‌پیکر اطرافش وجود ندارد. اما این احتمال وجود دارد که جریان‌های گدازه زیرزمینی هنوز در این منطقه وجود داشته باشد.
براندون جانسون، ژئوفیزیکدان در دانشگاه پردو آمریکا که دهانه‌های برخوردی در سراسر منظومه شمسی را مطالعه می‌کند، در این باره می‌گوید دانشمندان تصور می‌کنند این سوراخ‌ها «نورگیر‌های سقفی» یا مکان‌هایی هستند که زمین در بالای لوله‌های گدازه‌ای فرو رفته و حفرهای در سطح ایجاد کرده است.
این گودال‌ها در مریخ می‌توانند حدود ۳ متر عرض داشته باشند و اگر این لوله‌های گدازه‌ای شبیه به موارد مشابهشان در زمین باشند، می‌توانند مکان مناسبی برای فضانوردان در طول اقامت خود در مریخ باشند.
دکتر جانسون می‌گوید: «تا آنجا که ما مشاهده کرده‌ایم بیش از یکی از این [گودال‌ها] در مریخ وجود دارد. آن‌ها واقعاً جالبند زیرا مکان‌هایی هستند که فضانوردان ممکن است بتوانند به آنجا بروند و از تشعشعات در امان باشند.»
وی اضافه کرد: «با این حال مشخص نیست که این سوراخ‌ها چقدر عمیق هستند یا به کجا منتهی می‌شوند. ما فقط می‌توانیم از روی گودال‌های مشابه در سیارات دیگر، مانند سیاره خودمان، چیزهایی را حدس‌هایی بزنیم.»
راس بیر، دانشمند سیاره‌شناسی در مؤسسه «ستی»، در این خصوص گفت: «بر روی زمین این لوله‌های گدازه‌ای می‌توانند به اندازه‌ای بزرگ باشند که بتوانید در آن راه بروید، اما همچنین می‌توانند کوچک، یا گسسته و ناپیوسته باشند بنابراین گودال‌هایی که ما می‌بینیم می‌توانند به غارهای بزرگ‌تری باز شوند یا فقط گودال‌های منفرد و مجزا از همی باشند.»
آقای بیر اضافه کرد: «تا زمانی که جزئیات بیشتری را در اختیار داشته باشیم، هیچ راهی برای دانستن محتوای این گودال‌ها وجود ندارد.»
علاوه بر ماموریت های فرضی انسانی که ممکن است به زودی اتفاق بیفتند یا ممکن است انجام نشوند، دلیل مهم تری برای کشف محتوای این حفره ها وجود دارد و آن جستجو برای حیات فرازمینی است.
این گودال‌ها در واقع می‌توانند یکی از بهترین مکان‌ها برای جستجوی شواهدی از حیات فرازمینی در مریخ باشند، زیرا احتمالا پناهگاهی گرم، دنج و بکر از سیاره سرخ بوده‌اند.
به عنوان مثال، لوله‌های گدازه‌ای در ماه می‌توانند تا ۱۷ درجه سانتی‌گراد گرم شوند. این حرارت به اندازه‌ای است که می‌تواند حیات را در درون خود پذیرا شود.
مشخص نیست که آیا لوله‌های گدازه‌ای در مریخ نیز تا این اندازه گرم می‌شوند یا نه، چرا که در حال حاضر تنها اطلاعاتی که دانشمندان در مورد این حفره‌ها می‌دانند همان چیزهایی است که از طریق دوربین‌های مدارگرد در فضا دیده‌اند.
هنگامی که در سال ۲۰۰۵ دوربین «های‌رایز» همراه با فضاپیمای مدارگرد شناسایی مریخ ناسا پرتاب شد، قدرتمندترین تلسکوپی بود که تاکنون از مدار زمین خارج شده بود.
این دوربین از آن زمان تاکنون درک ما از سیاره سرخ را تغییر داده و بیش از ۸۰ هزار عکس گرفته است. با این وجود این دوربین همچنان محدودیت‌هایی را دارد.
دکتر بیر در این باره می‌گوید: «متأسفانه محدودیتی به لحاظ زاویه دید برای نگاه کردن به این گودال‌ها وجود دارد. بنابراین گاهی اوقات می‌توانیم دیواره‌ها را ببینیم و گاهی اوقات نمی‌توانیم»
دانشمندان می‌گویند بهترین راه برای کاوش در زیر سطح مریخ اعزام یک ربات مریخ‌نورد و ورود به یکی از نورگیرها به صورت فیزیکی است.
به گفته آنان، تا زمانی که چنین کاری محقق شود دوربین های‌رایز و سایر فضاپیماهای مدار مریخ به گرفتن تصاویر از مناطق آتشفشانی ادامه خواهند داد تا بهتر آن‌ها را شناسایی کنند.
