مسئولان بهداشتی و خیریه‌های مختلف می‌گویند لازم است تعداد بیشتری از مردم آزمایش هپاتیت انجام دهند زیرا میلیون‌ها نفر در سراسر جهان بی‌اینکه بدانند، ناقل این بیماری هستند.
این مهم‌ترین پیام امسال آن‌ها برای روز جهانی هپاتیت در ۲۸ ماه ژوئیه است.
هپاتیت سالانه جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان می‌گیرد و هر سال بر تعداد قربانیان اضافه می‌شود.
هپاتیت چیست و چرا این‌قدر مرگبار است؟
هپاتیت نوعی التهاب کبد است که معمولاً درنتیجه یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود.
هپاتیت می‌تواند منجر به سرطان کبد، نارسایی کبد یا چندین بیماری کبدی دیگر شود.
ویروس ایجادکننده هپاتیت، پنج گونه از A تا E دارد.
هپاتیت B و C خطرناک‌ترین نوع این بیماری هستند. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند در سراسر جهان، سالانه ۱/۳ میلیون نفر درنتیجه بیماری‌های ناشی از هپاتیت جان خود را از دست می‌دهند. این یعنی یک مرگ در هر ۳۰ ثانیه.
هپاتیت چقدر در جهان فراگیر است؟
سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند ۲۵۴ میلیون نفر به هپاتیت مزمن نوع B و ۵۰ میلیون نفر به هپاتیت مزمن نوع C مبتلا هستند. این سازمان می‌گوید هرسال بیش از دو میلیون مورد جدید، به تعداد مبتلایان این بیماری اضافه می‌شود.
این سازمان درباره هپاتیت نوع B می‌گوید:
- ۹۷ میلیون نفر در تقسیم‌بندی حوزه غربی اقیانوس آرام بوسیله سازمان بهداشت جهانی (شامل چین، ژاپن و استرالیا) به‌طور مزمن مبتلا به این‌گونه هپاتیت هستند.
- ۶۵ میلیون نفر در آفریقا به نوع B هپاتیت مبتلا هستند.
- ۶۱ میلیون نفر در حوزه جنوب شرق آسیا (که شامل هند، تایلند و اندونزی می‌شود) به نوع B هپاتیت دچار هستند.
سازمان بهداشت جهانی می‌گوید هپاتیت نوع E سالانه ۲۰ میلیون نفر را در سراسر جهان به خود مبتلا می‌کند و در سال ۲۰۱۵ موجب مرگ ۴۴ هزار نفر شد. این نوع هپاتیت در جنوب و شرق آسیا بیشتر از بقیه نقاط جهان شایع است.
چطور می‌توان به هپاتیت مبتلا شد؟
هپاتیت نوع A بیشتر از طریق خوردن غذا و نوشیدن آبی که با مدفوع آلوده بوده یا در اثر تماس مستقیم با فردی که آلوده به ویروس است منتقل می‌شود.
این بیماری بیشتر در کشوری‌هایی با درآمد پایین و متوسط که وضعیت بهداشتی نامناسبی دارند رایج است.
علامت‌های آن سریع برطرف می‌شود و معمولاً اغلب افراد بهبود پیدا می‌کنند. اما می‌تواند موجب نارسایی کبد شود که کشنده است.
هپاتیت نوع A معمولاً به‌صورت موج‌های عفونی و به‌صورت اپیدمی در مناطقی که دارای آب و خوراک آلوده هستند ایجاد می‌شود؛ مانند آنچه سال ۱۹۹۸ در شانگهای رخ داد که در آن ۳۰۰۰۰۰ نفر دچار عفونت شدند.
کشور چین بعدازاین اپیدمی در سال ۱۹۹۸ شروع به واکسیناسیون افراد برای هپاتیت نوع A کرد.
هپاتیت نوع B بیشتر از روش‌های زیر منتقل می‌شود:
- از طریق مادر به کودک در هنگام تولد و زایمان
- در اثر تماس کودک با کودک
- از طریق سوزن و سرنگ‌های آلوده، خال‌کوبی، سوراخ کردن پوست (پیرسینگ) یا آلوده شدن از طریق خون‌آلوده و مایعات بدنی (ازجمله در هنگام سکس)
هپاتیت نوع C و D هم در اثر تماس با خون‌آلوده مثلاً درنتیجه استفاده مشترک از سوزن و سرنگ یا در اثر تزریق خون‌آلوده ایجاد می‌شود.
فقط افرادی که دچار هپاتیت B هستند به عفونت هپاتیت نوع D مبتلا می‌شوند. این اتفاقی است که برای ۵ درصد افراد که دچار عفونت مزمن نوع B هستند می‌افتد و می‌تواند عفونت بسیار شدیدی باشد.
هپاتیت نوع E در اثر خوردن و نوشیدن غذا و آب آلوده ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت بیشتر در شرق و جنوب آسیا رایج است و مشخصاً می‌تواند برای زنان باردار خطرناک باشد.
چطور می‌توانید بفهمید دچار هپاتیت شده‌اید؟
سازمان بهداشت جهانی می‌گوید، نشانه‌های هپاتیت عبارت‌اند از:
- تب
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- اسهال
- سرگیجه
- درد در ناحیه شکم
- ادرار تیره و مدفوع با رنگ روشن
- یرقان یا زردی (زردرنگ شدن پوست و سفیدی چشم)
با این وجود بسیاری از افراد مبتلابه هپاتیت تنها نشانه‌های ملایمی دارند یا حتی هیچ نشانه‌ای ندارند.
آخرین داده‌های سازمان بهداشت جهانی از سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهند که تنها ۱۳ درصد افراد با هپاتیت B مزمن و ۳۶ درصد با هپاتیت C مزمن، رسماً بیماری‌شان تشخیص داده شده است.
این وضعیت از آن جهت خطرناک است که این افراد می‌توانند بیماری را بی‌اینکه بدانند، منتقل کنند. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی و خیریه‌های سلامتی از مردم می‌خواهند حتماً آزمایش هپاتیت بدهند.
چه آزمایش‌ها و درمان‌هایی برای هپاتیت وجود دارد؟
برای اینکه بفهمید مبتلابه هپاتیت نوع A، B و C هستید، می‌توانید آزمایش خون بدهید. این آزمایش را پزشک عمومی یا کلینیک سلامت جنسی می‌تواند برایتان تجویز کند.
درمان‌های خاصی برای هپاتیت نوع A وجود دارند، اما معمولاً بیشتر افراد مبتلابه این نوع هپاتیت بهبود پیدا می‌کنند و بدنشان در برابر آن مقاوم می‌شود.
هپاتیت‌های مزمن نوع B و C را می‌توان با داروهای ضد ویروس که موجب کند شدن روند سیروز کبد شده و احتمال ابتلاء به سرطان را کاهش می‌دهند، کنترل کرد.
واکسن‌هایی هم برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت نوع A و B وجود دارند. این واکسن که در هنگام تولد به نوزادان تزریق می‌شود، موجب می‌شود هپاتیت B از مادر به کودک منتقل نشود و در ضمن می‌تواند از ابتلا به هپاتیت نوع D جلوگیری کند.
در حال حاضر واکسنی برای هپاتیت نوع C وجود ندارد و واکسن هپاتیت نوع E به‌طور گسترده در دسترس نیست.
چطور می‌توانم از ابتلا به هپاتیت جلوگیری کنم؟
بنا بر توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی، ابتلا به هپاتیت A با رعایت موارد زیر میسر است:
- شستن مرتب دست‌ها قبل از خوردن غذا و بعد از رفتن به دستشویی
- دسترسی به میزان کافی آب شرب تمیز در جامعه
- دفع مناسب فاضلاب در جامعه
سازمان بهداشت جهانی می‌گوید بهترین راه‌های جلوگیری از هپاتیت B، C و D عبارت‌اند از:
- داشتن روابط جنسی امن، استفاده از کاندوم و کاهش شرکای جنسی
- عدم استفاده از سوزن و سرنگ مشترک برای تزریق مواد مخدر، برای سوراخ کردن و خال‌کوبی
- برای هپاتیت B، شستن دست‌ها پس از تماس با خون، مایعات بدن و سطوح آلوده
برای هپاتیت B، اگر بزرگ‌سال هستید و در بخش‌های درمانی و بهداشتی کار می‌کنید، واکسن بزنید زیرا واکسن بدو تولد ممکن است فقط تا ۲۰ سال دوام داشته باشد.
هپاتیت نوع E با رعایت بهداشت خوب و همین‌طور با پختن کامل غذاهایی که از جگر حیوانات خصوصاً خوک درست می‌شوند، قابل پیشگیری است.
مسئولان بهداشت و سلامت چه تلاش‌هایی برای از بین بردن هپاتیت کرده‌اند؟
سازمان بهداشت جهانی می‌گوید تا سال ۲۰۳۰ می‌خواهد تعداد افرادی که به هپاتیت نوع B و C مبتلا می‌شوند را تا ۹۰ درصد و تعداد افرادی که در اثر آن می‌میرند را تا ۶۵ درصد کاهش دهد.
اما این سازمان می‌گوید تعداد مرگ ناشی از ویروس هپاتیت در حال بالا رفتن است. آخرین داده‌های این سازمان نشان می‌دهد تعداد مرگ از یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۹ به یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
این سازمان می‌گوید برای صدها میلیون نفر، دسترسی به آزمایش هپاتیت همچنان مشکل است، زیرا فقط ۶۰ درصد کشورهای جهان آزمایش یا درمان مجانی یا با یارانه برای این بیماری ارائه می‌دهند. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید در آفریقا، تنها یک سوم کشورها چنین خدماتی ارائه می‌دهند.
