بارداری باعث تغییرات گسترده هورمونی، قلبی عروقی، تنفسی و گوارشی در بدن زنان می‌شود. حالا اما نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد مغز زنان نیز در این مقطع زمانی تغییرات عمده‌ای می‌کند که برخی زودگذر و برخی دیگر پایدارتر هستند. محققان در این مطالعه ۲۶ اسکن مغزی مربوط به سه هفته قبل از لقاح، دوران ۹ ماه بارداری و همچنین دو سال پس از زایمان را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و تفاوت‌ها را بررسی کردند.
نتایج نشان داد که با بارداری زن، کاهش گسترده‌ای در حجم ماده خاکستری قشر مغز (ناحیه‌ای چروکیده که خارجی‌ترین لایه مغز را تشکیل می‌دهد) و همچنین افزایش یکپارچگی ریزساختاری ماده سفید واقع در عمق بیشتر مغز صورت می‌پذیرد. هر دو تغییر با افزایش سطح هورمون‌های استرادیول و پروژسترون همزمان بود.
ماده خاکستری از بدنه سلولی سلول‌های عصبی مغز تشکیل شده است. ماده سفید نیز از دسته‌هایی از آکسون‌ها (رشته‌های بلند و نازک) از سلول‌های عصبی تشکیل شده است که سیگنال‌ها را در اتصالات بلند در سراسر مغز منتقل می‌کنند.
در این مطالعه که نخستین در نوع خود محسوب می‌شد، محققان ابتدا بر یک نمونه واحد تمرکز کردند: الیزابت کراستیل، عصب‌شناس شناختی در دانشگاه کالیفرنیا و از نویسندگان این تحقیق که برای اولین بار یک پسر سالم به دنیا آورد.
دانشمندان گفتند که از زمان تکمیل مطالعه آن‌ها همین الگو را در چندین زن باردار دیگر، که در یک ابتکار تحقیقاتی در حال انجام به نام «پروژه مغز مادر» تحت اسکن مغزی قرار گرفته بودند، مشاهده کرده‌اند.
دکتر کراستیل در این باره می‌گوید: «بسیار تکان‌دهنده است که در سال ۲۰۲۴ ما تقریباً هیچ اطلاعاتی در مورد آنچه در مغز در طول دوران بارداری اتفاق می‌افتد در دست نداریم. مقاله تحقیقی ما در واقع بیشتری از آن که پاسخ‌هایی در خود داشته باشد، سوالاتی را در این خصوص مطرح کرده است.»
بنابر نتایج آزمایشات، اسکن‌ها به طور متوسط حدود ۴ درصد کاهش در ماده خاکستری را در تقریباً ۸۰ درصد از مناطق مغزی مورد مطالعه نشان دادند.
هرچند محققان پس از زایمان یک بازگشت کوچک ماده خاکستری را شاهد بودند، با این حال آنان می‌گویند که حجم این ماده به سطح قبل از بارداری بازنگشت.
اسکن‌های مغزی همچنین افزایش حدود ۱۰ درصدی در یکپارچگی ریزساختاری ماده سفید را نشان دادند که معیاری برای سلامت و کیفیت اتصالات بین نواحی مغز به حساب می‌آید.
این افزایش در اواخر سه ماهه دوم و اوایل سه ماهه سوم به اوج خود رسید و سپس پس از زایمان به وضعیت قبل از بارداری بازگشت.
امیلی جاکوبز، عصب‌شناس در دانشگاه کالیفرنیا سانتا باربارا، در این باره می‌گوید: «مغز مادر در طول بارداری دچار یک تغییر طراحی شده است و ما اکنون توانسته‌ایم این فرآیند را در همان زمان انجام مشاهده کنیم.»
وی اضافه کرد: «مطالعات قبلی اسکن‌های فوری مغز قبل و بعد از بارداری را مورد بررسی قرار داده بودند. اما ما هیچگاه دگردیسی مغزی را در میانه این فرایند شاهد نبودیم.»
محققان می‌گویند مشخص نیست که از بین رفتن ماده خاکستری به خودی خود چیز بدی باشد.
لورا پریچت، محقق مقطع فوق دکتری در دانشگاه پنسیلوانیا و نویسنده ارشد این مطالعه، در این باره گفت: «این تغییر می‌تواند نشان‌دهنده تنظیم دقیق مدارهای مغزی باشد، البته نه مشابه به آنچه برای همه بزرگسالان جوان در دوران بلوغ و تخصصی‌تر شدن مغزشان اتفاق می‌افتد.»
وی اضافه کرد: «برخی از تغییراتی که مشاهده کردیم می‌تواند پاسخی به نیازهای فیزیولوژیکی بالای خود بارداری باشد و نشان می‌دهد که مغز تا چه حد می‌تواند تطبیق‌پذیر باشد.»
محققان می‌گویند ادامه پژوهش درباره این تغییرات می‌تواند به پیش‌بینی پدیده‌هایی مانند افسردگی پس از زایمان کمک کند و و باعث شود اطلاعات بیشتری درباره تاثیر پره‌اکلامپسی (از بیماری‌های دوران بارداری با مشخصه فشار خون بالا و آسیب اندامی) بر مغز به دست بیاید.
