بازار فرش در سال گذشته یکی از بی‌رونق‌ترین سال‌ها را سپری کرد. فرش ایرانی حتی در حال از دست دادن بازار داخلی خود است. با تداوم واردات فرش از افغانستان، پاکستان و چین، شاید این کشورها بتوانند اندک‌اندک و در آینده‌ای نزدیک، بازار فرش ایرانی را در داخل ایران هم به کسادی کامل بکشانند.
از سوی دیگر، صادرات بین‌المللی فرش ایران نیز در یک سال اخیر از ۴۰۰ میلیون دلار به ۵۰ میلیون دلار رسیده است. روند از دست رفتن جایگاه ایران در بازار فرش جهان در رقابت با غول‌های دیگر این بازار با سرعت طی می‌شود. سهم ایران از صادرات فرش دستباف در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ کاهش یافته و از ۲۵.۵ درصد به ۷.۴ درصد رسیده است. برخی از تحلیلگران این عرصه معتقدند که این روند، می‌تواند باعث بیکاری میلیون‌ها تن از فعالان این بازار شود.
تجارت‌نیوز در گزارشی به نقش تصمیم‌ها و اقدامات دولت‌های جمهوری اسلامی ایران در رکود بازار فرش اشاره می‌کند و از قول فعالان بازار فرش، «پیمان‌سپاری ارزی» را مهم‌ترین مشکل صادرکنندگان فرش می‌داند. بنا به این گزارش، این امر باعث شده است که صادرات فرش از ۴۰۰ میلیون دلار در سال‌های قبل، به ۵۰ میلیون دلار در سال جاری خورشیدی برسد. بر اساس قوانین، صادرکنندگان فرش در جریان تشریفات گمرکی، متعهد به بازگشت ارز فرش‌هایی می‌شوند که هنوز به فروش نرسانده‌اند.
فعالان بازار فرش معتقدند که هرچند فرصت پرداخت ارز صادرات فرش به دولت به یک سال افزایش یافته است، فرش برای بازاریابی و فروش به صورت امانی به انبارها منتقل می‌شود و همین امر، بازگشت ارز آن را زمان‌بر می‌کند.
محمدصادق حمیدیان، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی شیراز، آبان سال جاری به این سیاست‌های ارزی دولت اعتراض کرد و گفت: «در اثر تصمیمات نادرست ارزی، میزان صادرات فرش در کشور از سالانه سه میلیارد دلار به ۲۰۰ میلیون دلار رسیده و این موضوع بیکاری حدود ۳۰۰ هزار نفر را به دنبال داشته است.»
حمیدیان همچنین مدعی شد که پاکستان، هند و چین بازار رقیبی برای فرش ایرانی ایجاد کرده‌اند که نقش‌های ایرانی را کپی می‌کند و حتی شهرکی صنعتی برای تولید فرش دستباف در استانی در شمال چین احداث شده است و تولیدات آن در بازار جهانی تا یک سوم قیمت فرش ایرانی ارائه می‌شود.
در تابستان سال جاری نیز خبرهایی از فروش فرش چینی در بازار مشهد و اصفهان شنیده می‌شد. به گفته فعالان صنعت فرش، این فرش‌ها با نشان تجاری ایرانی، از افغانستان، هندوستان و چین به ایران وارد می‌شوند.
بازاریان حوزه فرش امیدوار بودند که قانونی تدوین شود که بتواند آن‌ها را از وضعیت کنونی بازار نجات دهد. قرار بود بندی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ گنجانده شود، مبنی بر اینکه «اخذ هرگونه تعرفه و عوارض صادراتی و الزام به پیمان‌سپاری ارزی در زمینه صادرات صنایع دستی، جز میزان ارزش مواد اولیه مصرف‌شده، ممنوع است». اما بر خلاف امید و انتظار بازاریان، این بند در لایحه بودجه نیامد تا درهای بازار فرش کماکان بر همان پاشنه بچرخد.
بازار فرش ایران سال گذشته نیز شرایط سختی را سپری کرده و شاهد کاهش ۸۰ تا ۸۵ درصدی صادرات فرش دستباف بود. گران شدن فرش ایرانی به علت نوسانات ارزی در ایران و نیز سیاست‌های نادرست دولت، باعث شده است که فرش ایرانی به قیمت بالاتری به خریدار خارجی ارائه شود.
مسعود سپهرزاد، رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف، می‌گوید: «فرشی که سال گذشته برای خریدار خارجی هزار دلار تمام می‌شد، امسال باید برای خرید آن حداقل دو هزار دلار هزینه کند و این افزایش نرخ برای خریدار خارجی منطق ندارد.»
جمعه گذشته اکوایران به نقل از فعالان بازار فرش، یکی از مشکلات جدی این بازار را که به افزایش قیمت و کاهش صادرات منجر شده است، کمبود ابریشم در ایران دانست. به گفته این فعاان، سالانه فقط ۱۵۰ تن ابریشم در ایران تولید می‌شود، در حالی که نیاز بازار فرش بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن ابریشم است.
از سوی دیگر، ابریشم داخل ایران کیفیت مناسبی ندارد و باعث شده است که در بسیاری از موارد، بازاریان تمام نیازهای خود را از بازار خارجی تامین کنند. بر اساس این گزارش، کمبود مواد اولیه لازم موجب شده است که تولیدکنندگان این حوزه با مشکل مواد اولیه بی‌کیفیت و هزینه بالای تولید روبه‌رو شوند که رقابت را در بازارهای بین‌المللی ناممکن می‌کند.
بنا به آمار گمرک، ارزش صادرات فرش دستباف ایران از ۴۲۷.۳ میلیون دلار در ۱۳۹۱ به ۵۰.۷ میلیون دلار در ۱۴۰۱ رسیده است. ارزش صادرات فرش دستباف ایران به نقاط مختلف جهان در دهه منهی به ۱۴۰۱ سقوط کرده و میانگین رشد سالانه آن معادل منفی ۱۹ درصد بوده است. بر این اساس، سهم صادرات فرش دستباف ایران از کل صادرات غیرنفتی، از ۱.۳ درصد در ۱۳۹۱ به ۰.۰۹ درصد در ۱۴۰۱ رسیده است.
