سازمان ملل ۱۵ اکتبر را روز جهانی عصای سفید نامیده تا همگان را متوجه چالش‌ها، خدمات و تلاش‌های ویژه نابینایان کند.
آسان‌سازهای توانخواهان، تنها در خدمت ایشان نیستند و چه بسا ابزارهای کمکی که پیش‌تر برای آنان ساخته شده، امروزه یک تسهیل در امور همگان به شمار آیند.
درهای خودکار، کنترل‌های از راه دور و پله‌های برقی از نمونه‌های آشکار این‌ها هستند.
پیش از آنکه در اواخر دهه ۱۹۹۰ ناویگِیشِن‌ها (مسیریاب‌ها و جهت‌یاب‌ها) ابداع و عرضه شوند، دو مهندس آلمانی به نام های توماس بومه و پِتِر اشمیت در سال ۱۹۹۶ یک دستگاه راهیابی برای نابینایان ساخته بودند که به خاطر وزن بالا با استقبال رو به رو نشد.
نمونه آخر هم اینکه پیش از عرضه دستگاه‌های سخنگویی مانند الِکسا (آمازون)، “اپِلپاد” و “گوگِل هوم”، صداسازهایی برای نابینایان ساخته شده بودند که هم اکنون همگان برای نمونه در متروها و هنگام استفاده از اتومات‌ها از آنها بهره می‌برند.
همانگونه که می‌دانیم در سال جاری چندین نرم‌افزار، بر پایه هوش مصنوعی عرضه شده که شناخته‌ترین آنها “گوگل بارد” google bard و “چت‌جی‌پی‌تی” chat gpt هستند که کاربر می‌تواند به صورت نوشتاری و گاه گفتاری با آنها مراوده کند و پاسخ پرسش‌هایش را بگیرد و کارهای بسیار دیگری هم به کمک آنها انجام دهد.
در این میان در سال ۲۰۱۵ یک گروه مردم‌نهاد دانمارکی به نام “بی مای آیز” be my eyes (چشمانِ من باش) تشکیل شد که به کمک نرم‌افزاری به همین نام از داوطلبان می‌خواهد عضو شوند، یعنی آماده باشند به هنگام نیازهای روزمره از طریق تماس ویدئویی نابینایان را راهنمایی کنند که رنگ لباسشان را تشخیص دهند، راه گم کرده‌شان را پیدا کنند و برچسب‌هایی را بخوانند. نگارنده چندین بار از این امکان برای پیدا کردن آدرس و خواندن روی جعبه‌های گوناگون بهره برده است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
هم‌اکنون ۷ میلیون داوطلب و دو و نیم میلیون کاربر نابینا در سراسر جهان عضو این گروه خیرخواه هستند. از آنجا که نابینایان در این گروه بیشتر توضیح و توصیف تصویری را از داوطلبان می‌خواهند، شرکت “اوپِن اِی آی” “open a i” سازنده “چت جی‌پی‌تی” به صرافت افتاد که از گروه “بی مای آیز” تقاضای همکاری کند، چون این گروه غیرانتفاعی، انباشته‌ای از صدها میلیون تصویر در اختیار دارد که برای آموزش هوش مصنوعی حیاتی است.
هم‌اکنون در پی این همکاری، هر کاربری می‌تواند با نصب اپلیکِیشِن “چشمانِ من باش” به کمک هوش مصنوعی، پیرامون خود را بکاود، متن بخواند، اسکناس‌ها را تشخیص دهد و چهره اشخاص را تصور کند. نگارنده چند بار راه خود را در یک پارک ناشناس به کمک این برنامه و هوش مصنوعی پیدا کرده و حتی یک بار یک دستنوشته را خوانده است.
دور از ذهن نیست که این اپلیکِیشن هم در آینده نزدیک یک کمک‌ابزار همگانی به شمار آید.
تازه‌ترین صداسازها
شرکت داده‌پردازی و توسعه هوش مصنوعی “۱۱ لابز” ۱۱ Labs برنامه‌ای عرضه کرده که توسط آن می‌شود هر صدایی را شبیه‌سازی کرد. اگر چه گاهی صداهای تولیدشده شباهت کامل به صدای مورد نظر ندارد، ولی کیفیت صدا آنقدر بالا و به صدای انسان نزدیک است که دیری نخواهد پایید کتاب‌های شنیداری را با صدای این شبه‌خواننده‌ها بشنویم. در این مورد نابینایان از یک نرم‌افزار همگانی بهره می‌گیرند. بماند که نیاز ایشان باعث شد که داده‌پردازان به فکر ساختن صداسازها بیفتند.
با این وصف، روز عصای سفید را گرامی بداریم که تنها روز جهانی نابینایان نیست و به همه ما مربوط می‌شود.
