دانشمندان جمجمه فسیل شده یک دلفین منقرض‌شده و غول‌پیکر را کشف کرده‌اند که تصور می‌شود ۱۶ میلیون سال پیش از اقیانوس فرار کرده و به رودخانه‌های آمازون پرو پناه برده است.
طول این دلفین بین ۳ تا ۳.۵ متر بوده و با نام علمی «Pebanista yacuruna» خوانده می‌شود که از نام «یاکورونا» موجودی اساطیری در پرو و ساکن آب‌های عمیق گرفته شده است.
رودولفو سالاس، دیرین‌شناس، گفت این فسیل متعلق به بزرگترین دلفین رودخانه‌ای است که تا کنون یافت شده است. به گفته وی گونه‌های زنده نزدیک به این نوع دلفین اکنون در رودخانه گنگ در هند زیست می‌کنند.
وی اضافه کرد: «زیستگاه ابتدایی آنها در مناطق اقیانوسی بزرگی در نزدیکی سواحل هند و آمریکای جنوبی بود، هرچند در محیط های آب شیرین هم در آمازون و هم در هند دیده می‌شدند. متأسفانه آنها در آمازون منقرض شده‌اند، اما در هند همچنان وجود دارند.»
به گفته محققان این دلفین رودخانه‌ای متعلق به خانواده دلفین‌های «پلاتلنیستویدیا» است که بین ۲۴ تا ۱۶ میلیون سال پیش در اقیانوس‌ها زندگی می‌کردند و گمان می‌رود اقیانوس‌ها را برای یافتن منابع غذایی جدید در رودخانه‌های آب شیرین ترک گفتند.
آلدو بنیتز-پالومینو، محقق مقطع دکترا در دپارتمان دیرینه‌شناسی دانشگاه زوریخ، در این باره گفت: «رودخانه‌ها دریچه‌ی فرار محسوب می‌شدند و این مسئله برای تمامی دلفین‌های رودخانه‌ای که امروز زندگی می‌کنند صدق می‌کند.»
دانشمندان ابتدا این فسیل را در طی یک سفر اکتشافی در سال ۲۰۱۸ با حمایت انجمن نشنال جئوگرافیک در رودخانه ناپو پرو پیدا کرده بودند.
آقای بنیتز-پالومینو که بخشی از فسیل، یعنی قطعه‌ای از فک حیوان را، در حین راه رفتن با همکارش مشاهده کرده بود در این باره گفت: «به محض اینکه آن را دیدم، حفره‌های دندان را تشخیص دادم و فریاد زدم این یک دلفین است. ما نمی‌توانستیم آن را باور کنیم.»
وی اضافه کرد: «ما سپس متوجه شدیم که این فسیل به دلفین صورتی رودخانه آمازون مربوط نیست. ما حیوانی غول‌پیکر را پیدا کرده بودیم که نزدیکترین خویشاوند زنده‌اش در ۱۰ هزار کیلومتری جنوب شرق آسیا زیست می‌کند.»
یافتن فسیل در جنگل‌های بارانی آمازون فقط در طول «فصل خشک» (دوره‌های کم‌باران در مناطق گرمسیری) امکان‌پذیر است؛ زمانی که سطح رودخانه به اندازه‌ای پایین می‌آید که سنگ‌های فسیلی پدیدار می‌شوند. با تغییر فصل و بالا آمدن آب این فسیل‌ها بار دیگر از نظرها پنهان می‌شوند.
مارسلو آر سانچز-ویلاگرا، مدیر بخش دیرینه‌شناسی دانشگاه زوریخ، با جالب توجه خواندن این اکتشاف گفت: «در جریان دو دهه کار در آمریکای جنوبی، ما چندین فسیل غول‌پیکر را در منطقه پیدا کرده بودیم اما این اولین دلفین در نوع خود است.»
به گفته او این فسیل هم به دلیل اندازه جثه‌اش و هم به دلیل نوع ارتباطش با دلفین‌های رودخانه‌ای کنونی قابل توجه است.
دانشمندان می‌گویند یک معضل مشترک پیش روی دلفین‌های رودخانه‌ای، از جمله نزدیکترین خویشاوندان زنده فسیل که در رودخانه‌های گنگ و سند هند شنا می‌کنند، خطر قریب‌الوقوع انقراض است.
توسعه شهری، آلودگی آب‌ها و استخراج معادن دلایلی بوده است که دلفین رودخانه یانگ‌تسه را به سمت انقراض سوق داده است.
