باستان‌شناسان در امتداد رودخانه‌ای در تاجیکستان پناهگاهی سنگی یافته‌اند که می‌گویند در آن آثاری از انسان‌های باستانی یافت شده است.
محققان مدت‌ها است که می‌دانند انسان‌های مدرن و خویشاوندان نزدیک ما (شامل نئاندرتال‌ها و انسان‌تباران دنیسووا) برای مهاجرت در آسیای مرکزی در عصر حجر از مسیری جغرافیایی موسوم به «دالان رشته‌کوه‌های داخلی آسیا» عبور می‌کرده‌اند.
طی سال‌های اخیر با بررسی بقایای نئاندرتال‌ها و شواهدی از دنیسووان‌ها و انسان‌های مدرن مشخص شده است که این منطقه محل تلاقی انسان‌ها از گونه‌های مختلف بوده و به احتمال زیاد ملاقات، همزیستی و تعامل سه جمعیت بزرگ انسانی در همین ناحیه صورت گرفته است.
با این وجود این مسیر هنوز نسبتاً ناشناخته مانده و تحقیق زیادی روی آن انجام نگرفته است.
برای انجام مطالعه در این زمینه، دکتر زیدنر از دانشگاه عبری اورشلیم و همکارانش به جستجوی مکان‌های مربوط به عصر حجر در امتداد رود زرافشان، یکی از رودخانه‌های اصلی آسیای مرکزی، پرداختند.
آن‌ها در نهایت دو مکان متعلق به این عصر را با لایه‌های متعدد کشف کردند که نشان می‌دهد گروه‌های انسانی مختلف در زمان‌های مختلف در این محل‌ها زندگی کرده‌اند.
تیم باستان‌شناسان یکی از این مکان‌ها به نام «سویی هوزاک» را که در امتداد یکی از شاخه‌های کوچک رود زرافشان قرار داشت حفاری کردند.
یوسی زیدنر، استاد در مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه عبری اورشلیم و نویسنده اصلی مطالعه، در این باره می‌گوید: «این منطقه ممکن است به‌عنوان مسیری مهاجرتی برای چندین گونه انسانی از جمله انسان خردمند مدرن، نئاندرتال‌ها یا دنیسووان‌ها که ممکن است در این منطقه همزیستی کرده باشند، درآمده باشد.»
وی اضافه کرد: «تحقیقات ما به‌دنبال شناسایی انسان‌هایی است که در این بخش از آسیای مرکزی زندگی کرده‌اند و ماهیت تعاملاتشان را بررسی می‌کند.»
در جریان این کاوش‌ها باستان‌شناسان به مجموعه‌ای متنوع از ابزارهای سنگی شامل سنگ‌های تراش‌خورده، تیغه‌ها، تکه‌های سنگی، استخوان حیوانات و همچنین زغال و چخماق‌های سوخته که نشانه‌هایی از استفاده باستانی از آتش بین ۱۵۰ تا ۲۰ هزار سال پیش است یافتند.
این مکان باستانی در دوره قرون وسطی یکی از مسیرهای اصلی جاده ابریشم بوده و تمدن‌هایی چون چین و امپراتوری روم را به یکدیگر متصل می‌کرد.
محققان می‌گویند هنوز نادانسته‌های بسیاری درباره تعاملات میان گونه‌های مختلف انسانی در دوران پارینه‌سنگی میانه، که از حدود ۳۰۰ تا ۳۰ هزار سال پیش به طول انجامیده، وجود دارد و این سایت باستانی فرصت منحصربه‌فردی را برای بررسی چگونگی تعامل انسان مدرن و خویشاوندان نزدیکش فراهم می‌کند.
به اعتقاد آنان، دشت زرافشان در تاجیکستان می‌توانسته به‌عنوان یک منطقه مهم برای جمعیت‌های انسانی در مقطع مهاجرت اولیه انسان خردمند از آفریقا به آسیا عمل کرده باشد.
محققان می‌گویند کشف جدید گامی مهم به سمت درک تاریخ باستانی انسان‌ها در آسیای مرکزی به شمار می‌رود و می‌تواند اطلاعات جدیدی درباره چگونگی تعامل گروه‌های مختلف انسانی از جمله انسان‌های مدرن، نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها در این منطقه ارائه دهد.
نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «دنیای باستان» منتشر شده است.
