نزدیک به ۱۳ سال از زلزله و سونامی ویرانگری که منجر به حادثه‌ای در یک نیروگاه هسته‌ای در فوکوشیما شد، می‌گذرد.
اما خاطرات آن حادثه در ژاپن هنوز تازه است. و روز دوشنبه، با شروع لرزش در ایشیکاوا و به صدا درآمدن زنگ خطر سونامی، همه آنها دوباره پیش روی مردم زنده شدند.
این هشدارها در ژاپن چندان هم غیرعادی نیستند.
وقتی برای اولین بار به آنجا نقل مکان کردم، با کوچکترین تکان ساختمان‌مان از تخت بیرون می‌پریدم.
اما بعد از چند ماه، در میانِ لرزه‌ها می‌خوابیدم. و در ژاپن، زلزله به سرعت بخشی از زندگی می‌شود. تا حدی، به آنها عادت می‌کنید.
اما هنوز هم همیشه آن احساس آزاردهنده در پس ذهن شما وجود دارد. زمین‌لرزه بزرگ بعدی کی اتفاق می‌افتد؟ آیا ساختمان ما به اندازه کافی مستحکم است؟
برای این نسل تمام آن ترس‌ها در ۱۱ مارس ۲۰۱۱ محقق شد.
به مدت دو دقیقه زمین به گونه‌ای لرزید که هیچ کس آن را تجربه نکرده بود. زلزله همین طور بی‌وقفه ادامه داشت.
هرکسی که آن را تجربه کرده باشد می‌تواند دقیقا بگوید که کجا بوده و چقدر وحشت کرده است. اما اتفاق بدتری در راه بود.
در عرض ۴۰ دقیقه، اولین سونامی‌ها به ساحل رسیدند، از روی دیواره‌های کنار دریا گذشتند و شهرها و روستاها را تا صدها کیلومتر در امتداد سواحل شمال شرقی ژاپن با خود بردند، و همه اینها در پخش زنده تلویزیونی توسط هلیکوپتر خبری که بر فراز شهر سندای در حال پرواز بود، پخش شد.
روز بعد خبرهای وحشتناک‌تری رسید – یک نیروگاه هسته‌ای دچار بحران بود. فروگداخت هسته‌ای فوکوشیما آغاز شده بود. به صدها هزار نفر دستور داده شد که خانه‌های خود را ترک کنند. حتی توکیو هم امن به نظر نمی‌آمد.
اثر آن روز آسیب جمعی عمیقی بر جای گذاشت. در ماه‌های بعد، به دنبال مکانی جدید برای زندگی در توکیو بودم. همسرم نقشه‌های زمین‌شناسی را مطالعه می‌کرد تا ببیند قوی‌ترین سنگ بستر و در ارتفاعات دور از رودخانه‌ها کجاست. او روی سن ساختمان‌ها وسواس داشت.
نظر قاطع اون این بود: «هر چیزی که قبل از سال ۱۹۸۱ ساخته شده باشد به کار ما نمی‌آید.»
هنگامی که به ساختمان ساخته شده در سال ۱۹۸۵ خود نقل مکان کردیم، شروع به ذخیره آب و غذا کردیم. زیر روشویی حمام را با جعبه‌هایی از کارتن‌های مواد خوراکیِ از پیش بسته‌بندی‌شده با ماندگاری پنج سال پر کردیم.
اما این تازه‌ترین زلزله نیز نمونه‌ای شگفت‌انگیز از موفقیت ژاپن است.
ژاپن زمین‌لرزه‌ها را بر اساس ریشتر گزارش نمی‌کند. گزارش می‌کند که زمین چقدر می‌لرزد. مقیاس از ۱ تا ۷ است. و روز دوشنبه در ایشیکاوا تکان به میزان حداکثر، یعنی ۷ رسید.
جاده‌ها و پل‌ها بسیاری تخریب شده‌اند. این زلزله موجب رانش‌های عظیم زمین شد. اما اکثریت قریب به اتفاق ساختمان‌ها هنوز پابرجا هستند.
در شهرهای بزرگ تویاما و کانازاوا، زندگی در حال بازگشت به وضعیتی تقریبا عادی است.
من با یکی از دوستانم در شهر نزدیک کاشیوازاکی صحبت کردم. او می‌گفت: «واقعاً وحشتناک بود. بزرگترین زمین‌لرزه‌ای بود که من در اینجا تجربه کرده‌ام. مجبور شدیم مکانمان را تخلیه کنیم و از ساحل دور شویم. اما اکنون به خانه برگشته‌ایم و همه چیز خوب است.»
این نمونه شگفت‌انگیزی از موفقیت مهندسی است که از یک قرن پیش در سال ۱۹۲۳، که زلزله‌ای عظیم توکیو را لرزاند آغاز شد.
زمین لرزه بزرگ کانتو، بخش‌های عظیمی از شهر را با خاک یکسان کرد. ساختمان‌های آجری مدرن که در امتداد خطوط اروپایی ساخته شده بودند از هم پاشیدند.
عواقب این حادثه منجر به تدوین اولین آیین‌نامه ساختمانی مقاوم در برابر زمین‌لرزه ژاپن شد. از آن به بعد ساختمان‌های جدید باید با فولاد و بتن تقویت می‌شدند. ساختمان‌های چوبی باید تیرهای ضخیم‌تری می‌داشتند.
هر بار که این کشور دچار زلزله بزرگی شده است، خسارات آن بررسی شده و این مقررات به روز شده است. بزرگترین جهش در سال ۱۹۸۱ رخ داد و پس از آن تمام ساختمان‌های جدید نیاز به اقدامات عایق لرزه‌ای داشتند. باز هم پس از زلزله کوبه در سال ۱۹۹۵، درس‌های بیشتری آموخته شد.
یک معیار موفقیت این است که وقتی زمین‌لرزه عظیم ۹ ریشتری در سال ۲۰۱۱ رخ داد، سطح لرزش در توکیو به ۵ رسید. این همان لرزشی است که پایتخت ژاپن در سال ۱۹۲۳ متحمل شد.
در سال ۱۹۲۳ شهر با خاک یکسان شد – ۱۴۰ هزار نفر جان باختند. در سال ۲۰۱۱ آسمان‌خراش‌های بزرگ تکان خوردند، پنجره‌ها شکستند، اما هیچ ساختمان بزرگی فرو نریخت. این سونامی بود که هزاران نفر را کشت، نه لرزش‌های روی زمین.
تصاویری از ایشیکاوا از خانه‌های چوبی قدیمی وجود دارد که در اثر زلزله روی هم افتاده‌اند. یک ساختمان مدرن واژگون شده است، اگرچه شبکه‌های خبری به سرعت به این موضوع اشاره کردند که این ساختمان در سال ۱۹۷۱ ساخته شده است. گزارش شده است که تعداد انگشت شماری کشته شده‌اند. بسیاری مجروح شده‌اند.
اما به سختی می‌توان به کشور دیگری روی زمین فکر کرد که بتواند چنین زمین‌لرزه‌ای را تجربه کند بدون اینکه ضربه بسیار بدتری به آن وارد شود.
