تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا با کشف کهکشانی متعلق به ۲۹۰ میلیون سال پس از مِهبانگ، رکورد پیشین خود را شکست. رکورد قبلی در رصد کهکشان‌های دوردست کیهان، مربوط به کشف کهکشان‌هایی به فاصله ۶۵۰ میلیون سال پس از پیدایش گیتی بود.
دانشمندان پروژه تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، از زمان پرتاب این تلسکوپ خارق‌العاده تلاش کرده‌اند به دورترین نقاط عالم و اعماق کیهان نگاه کنند. اینک ناسا اعلام کرده است که تلسکوپ فضایی جیمز وب موفق شده کهکشانی را در فاصله ۲۹۰ میلیون سال نوری از مِهبانگ (بیگ‌بنگ) رصد کند.
به گفته کیهان‌شناسان، مهِبانگ که تصور می‌شود سرآغاز گیتی ما بوده ۱۳.۷ میلیارد سال پیش رخ داده است و به هر میزان که به دورترین نقاط کیهان نگاه می‌کنیم به نوعی در حال تماشای گذشته عالم تا لحظه تولد آنیم.
فراتر از این و به بیان ساده می‌توان گفت، هنگامی که هر تلسکوپی به آسمان شب نگاه می‌کند در حال تماشای گذشته کیهان است و برای نمونه، وقتی به ماه نگاه می‌کنیم در حال تماشای وضعیت ۱.۳ ثانیه قبل آن هستیم. این زمان برای خورشید هشت دقیقه است و به همین نسبت هر قدر که به دورترین نقاط عالم می‌نگریم در واقع به لحظه جوانی، نوجوانی، کودکی و حتی نوزادی کیهان نگاه می‌کنیم.
تجهیزات نصب شده بر روی جیمز وب، بخش‌هایی از طیف فروسرخ که فروسرخ نزدیک و فروسرخ میانه نام دارند را دریافت می‌کند که به کمک آنها می‌توان چیزهایی را مشاهده کرد که تلسکوپ فضایی هابل قادر به رصد آنها نبود.
اگرچه تلسکوپ فضایی هابل نیز بخش‌هایی از طیف فروسرخ را رصد می‌کرد اما در مقام مقایسه، هابل می‌توانست اجرامی که تنها حدود ۴۰۰ میلیون سال پس از بیگ بنگ ایجاد شده بودند را ببیند ولی جیمز وب می‌تواند از این نیز عقب‌تر برود و با استفاده از تجهیزات آشکارسازی فروسرخ، کیهانی را مشاهده کند که تنها حدود چند صد میلیون سال از عمر آن گذشته است.
البته این به آن معنا نیست که می‌توان از مرز نوزادی کیهان نیز عقب‌تر رفت و تولد گیتی را مشاهده کرد. چرا که بین ما و مِهبانگ، دیواری از پلاسما وجود دارد که اجازه نمی‌دهد از مرز ۳۸۰ هزار سالگی عالم، عقب‌تر برویم و نور جهان ابتدایی و تازه متولد شده‌ای را که فقط چند هزار سال عمر دارد، یا حتی لحظه پیدایش عالم را مشاهده کنیم.
کهکشان JADES-GS-z۱۴-۰ که در صورت فلکی کوره (Fornax) پیدا شده است، نزدیک‌ترین جرم آسمانی به لحظه پیدایش عالم یا اصطلاحا “سپیده دم کیهانی” محسوب می‌شود.
این نور رصد شده در طیف فروسرخ به کمک ابزار فوق‌العاده حساس آشکارساز فروسرخ جیمز وب ثبت شده است و دانشمندان می‌گویند، “انتقال سرخ” (Redshift) آن ۱۴ است که بزرگ‌ترین عدد انتقال سرخی است که تا کنون شناسایی شده است.
به گفته کیهان‌شناسان، کهکشان‌های دوردست در عالم به سمت طیف سرخ امواج پیش می‌روند و هر چه که کهکشانی از ما دورتر باشد، با شتاب و سرعت بیشتری نیز از ما دور می‌شود.
دانشمندان می‌گویند، گیتی ما در حال انبساط است و از این رو، نور مرئی یا حتی پرتوهای فرابنفش ستارگان دوردست، در اثر پدیده “انتقال سرخ”، به سمت طول موج‌های بلندتر فروسرخ جابجا می‌شوند.
کیهان‌شناسان بر این باورند که این کهکشان علاوه بر این که رکوردهای قبلی را جابجا کرده است، بزرگ‌تر و درخشان‌تر از آن چیزی است که تا کنون تصور می‌شد.
پژوهشگران می‌گویند، این رصد طی ۵ روز و با استفاده از فیلترهای مختلف صورت گرفت و جیمز وب موفق شد با وجود جوان بودن این کهکشان، حتی اتم‌های هیدروژن و اکسیژن آن را نیز شناسایی کند.
تلسکوپ فضایی جیمز وب در ۲۵ دسامبر سال ۲۰۲۱ میلادی با پرتابگر آریان از ایستگاه فضایی اروپا در کورو در گویان فرانسه به فضا پرتاب شد. ساخت این تلسکوپ حدود ۳۰ سال طول کشید و حدود ۱۰ میلیارد دلار (حدود ۸.۸ مدیلیارد یورو) هزینه در بر داشت.
جیمز وب در واقع ادامه‌دهنده کار تلسکوپ فضایی هابل است که از بیش از ۳۰ سال پیش در آسمان به رصد اعماق کیهان مشغول است. در حالی که “هابل” در محدوده نوری فرابنفش کار می‌کند، “جیمز وب” اغلب در محدوده “فروسرخ نزدیک” به بررسی آسمان می‌پردازد.
کار تلسکوپ فضایی جیمز وب، مشاهده دوران نوزادی کیهان است و قرار است سرنخ‌هایی درباره عالمی به مراتب جوان‌تر، جهانی که در آن نخستین ستاره‌ها و کهکشان‌ها شکل گرفتند، در اختیار دانشمندان بگذارد.
