«ویولن امید»: یادداشت مخفی در ساز ساخته‌شده در اردوگاه مرگ آلمان نازی پس از ۸۰ سال کشف شد

ساندرا کاتونا، یکی از عتیقه‌فروشان مجار که منشاء ویولن را کشف کرده است. او در این باره می‌گوید: «اگر به تناسبات و ساختار ویولن نگاه کنید، کاملاً مشخص است که این ویولن ساخته‌ی یک استاد است. اما انتخاب چوب اصلا قابل درک نبود.» با انگیزه فهمیدن علت این تناقض، تعمیرکار تصمیم گرفت ساز را باز کند. در جریان این فرایند بود که یادداشت مخفی کمپا کشف شد. در این یادداشت که داخل ساز پنهان شده است، نوشته شده بود: «ساز آزمایشی، ساخته‌شده در شرایط دشوار، بدون ابزار و مواد. داخائو، سال ۱۹۴۱، فرانتس کمپا.»

این یادداشت، توضیحی روشن، و شاید نوعی عذرخواهی، از یک استاد ویولن‌ساز است. او در شرایط اسارت و محدودیت‌های بی‌رحمانه مجبور به ساخت سازی شده بود که از معیارهای خودش پایین‌تر بوده است. تصور می‌شود تمام سازهایی که تاکنون از داخائو به یادگار باقی مانده‌اند، توسط زندانیان به اردوگاه آورده شده باشند. ویولن کمپا اما تنها سازی است که واقعا در داخل اردوگاه ساخته شده است.

کارشناسان نمی‌دانند این ویولن چگونه از داخائو خارج شده و در نهایت به مجارستان رسیده است. با این حال طبق اسنادی که موزه یادبود داخائو به عتیقه‌فروشان ارائه داده است، سازنده این ساز از جنگ جان سالم به در برد و به لهستان بازگشت و ساخت ساز را ادامه داد تا اینکه در سال ۱۹۵۳ درگذشت.

اسناد همچنین نشان می‌دهند که نازی‌ها از مهارت کمپا در ساخت ساز آگاه بوده‌اند؛ امری که تاماش تالوشی، یکی از عتیقه‌فروشان، معتقد است ممکن است جان او را نجات داده باشد. در حالی که میلیون‌ها نفر دیگر در اردوگاه‌ها جان باختند. خانم تالوشی گفت: «ما این ساز را ویولن امید نامیدیم، چرا که وقتی کسی در موقعیتی سخت قرار می‌گیرد، داشتن یک وظیفه یا چالش، به او کمک می‌کند از موانع عبور کند. تمرکز بر خودِ کار، نه مشکل، و من فکر می‌کنم همین تمرکز به سازنده‌ی این ویولن کمک کرد تا از اردوگاه جان سالم به‌در ببرد.»

داخائو که در نزدیکی مونیخ واقع شده، نخستین اردوگاه کار اجباری بود که نازی‌ها در مارس ۱۹۳۳ تأسیس کردند. در ابتدا زندانیان سیاسی در داخائو نگهداری می‌شدند، اما این اردوگاه بعدتر به الگویی برای سایر اردوگاه‌ها تبدیل شد و میزبان یهودیان، کولی‌ها، شخصیت‌های مذهبی، همجنس‌گرایان و دیگر گروه‌هایی شد که هدف رژیم نازی بودند.

داخائو به مرور به مکانی برای کار اجباری، آزمایش‌های پزشکی و مجازات‌های بی‌رحمانه تبدیل شد و تا زمان آزادسازی توسط نیروهای آمریکایی در ۲۹ آوریل ۱۹۴۵ فعال بود. برآورد می‌شود که دست‌کم ۴۰ هزار نفر در این اردوگاه بر اثر گرسنگی، بیماری، اعدام یا سوءرفتار جان خود را از دست داده باشند.

مراسم رسمی گرامیداشت هشتادمین سالگرد آزادسازی داخائو هفته آینده در روز یکشنبه ۴ مه برگزار خواهد شد.

منبع خبر