در حالی که ایستگاه فضایی بین‌المللی رفته رفته به پایان عمر مفید خود می‌رسد، این هفته سازمان فضایی آمریکا ناسا و شرکت اسپیس ایکس از طرح مشترک ۸۴۳ میلیون دلاری خود برای پایان دادن به کار این سازه فضایی رونمایی کردند.
از چند سال پیش و نزدیک شدن به پایان عمر ایستگاه فضایی بین‌المللی، که در ابتدای سال ۲۰۳۲ به مرز ۳۲ سالگی می‌رسد، دانشمندان در ناسا سرنوشت این سازه شاهکار بشری را به بحث گذاشته بودند.
چرا ایستگاه فضایی بین‌المللی را باید از مدار خارج کرد؟
تجهیزات ایستگاه فضایی بین‌المللی در حال حاضر علائم پیری را از خود نشان می‌دهند. این ایستگاه که در سال ۱۹۹۸ راه‌اندازی شد، از نوامبر سال ۲۰۰۰ بدین‌سو به‌طور مداوم با مشارکت آمریکا، روسیه ، کانادا، ژاپن و ۱۱ کشور اروپایی اداره می‌شود.
ایستگاه فضایی که وزن آن اکنون به بیش از ۴۳۰ تن می‌رسد، در ۲۵ سال گذشته امکان تحقیقات علمی گوناگونی را برای پژوهشگرانی از ۱۰۸ کشور جهان فراهم کرده است.
ناسا تخمین می‌زند که این ایستگاه حداقل تا سال ۲۰۳۰ دوام خواهد آورد. هدف این است که شرکت‌های خصوصی تا آن زمان ایستگاه‌های فضایی خود را راه‌اندازی کنند و ناسا به عنوان یکی از مشتریان از خدمات آن‌ها بهره بگیرد.
این استراتژی، که در حال حاضر برای تحویل محموله‌های فضایی و اعزام خدمه ایستگاه وجود دارد، ناسا را آزاد خواهد کرد تا روی پروژه‌های سفر به ماه و مریخ تمرکز کند.
چرا ناسا نمی‌خواهد ایستگاه را به زمین بازگرداند؟
ناسا ابتدا در نظر گرفت که ایستگاه فضایی را برچیده و قطعات را به زمین بازگرداند، یا به شرکت‌های خصوصی اجازه دهد تا قطعاتش را برای ایستگاه‌های فضایی خودشان استفاده کنند.
با این حال و بنا به گفته ناسا، قطعات ایستگاه هرگز قرار نبود در مدار زمین از هم جدا شوند. چنین تلاشی پرهزینه و برای فضانوردانی که جداسازی قطعات را انجام می‌دهند خطرناک است.
علاوه بر این، هیچ سفینه فضایی دیگری به بزرگی شاتل‌های قدیمی ناسا وجود ندارد که ایستگاه را به طور کامل پایین بیاورد.
یک گزینه دیگر این بود که ناسا ایستگاه خالی را به مداری بالاتر و پایدارتر منتقل کند. اما این نیز با توجه به مسائل لجستیکی و افزایش خطر زباله‌های فضایی رد شد.
ایستگاه چگونه پایین آورده خواهد شد؟
فضاپیماها به طور دوره‌ای ایستگاه فضایی را به بالا هل می‌دهند تا در مداری با ارتفاع تقریباً ۴۲۰ کیلومتر باقی بماند. اگر این کار انجام نشود، ایستگاه بر اثر جاذبه پایین‌تر و پایین‌تر آمده تا زمانی که از مدار خارج شده و روی زمین سقوط کند.
ناسا برای عملیات بازنشسته کردن ایستگاه می‌خواهد از یک فضاپیما استفاده کند تا مطمئن شود که ایستگاه به طور ایمن داخل بخش دورافتاده‌ای در اقیانوس آرام جنوبی یا احتمالاً اقیانوس هند سقوط می‌کند.
برای این کار یک فضاپیما پرتاب شده و پس از این که به ایستگاه متصل شد، آن را به سمت مقصد نهایی‌اش در آب هدایت می‌کند.
در جریان این عملیات بخش اعظم ایستگاه با ورود به جو خواهد سوخت، اما ناسا انتظار دارد زباله‌های برخی قطعات متراکم‌تر، از اجاق مایکروویو گرفته تا صندلی‌ها، در یک دالان هوایی ۲ هزار کیلومتری پخش شوند.
ناسا ابتدا در نظر داشت از سه فضاپیمای تدارکاتی روسیه برای این کار استفاده کند، اما به یک فضاپیمای قوی‌تر نیاز بود. در نتیجه برای ساخت آن فراخوان داد و سرانجام در ماه ژوئن، اسپیس ایکس برنده مزایده تهیه این فضاپیما شد.
عملیات کشیدن ایستگاه با فضاپیمای چگونه خواهد بود؟
اسپیس ایکس قصد دارد از یک کپسول معمولی دراگون استفاده کند؛ از همان مدلی که تدارکات و فضانوردان را به ایستگاه فضایی می‌برد. این کپسول اما صندوق بسیار بزرگ‌تری خواهد داشت و مجهز به ۴۶ موتور و بیش از ۱۶ تن سوخت خواهد بود.
قرار است این کپسول یک سال و نیم قبل از پایان برنامه‌ریزی‌شده ایستگاه به فضا پرتاب شود. شش ماه قبل از نابودی ایستگاه، خدمه آن را رها کرده و به خانه بازخواهند گشت.
چهار روز پس از آن که ایستگاه به ارتفاع حدود ۲۲۰ کیلومتری زمین رسید، کپسول دراگون آن را پایین می‌آورد.
آیا پیش از این چنین کاری انجام شده بود؟
اولین ایستگاه فضایی ناسا، «اسکای‌لب»، در سال ۱۹۷۹ سقوط کرد و زباله‌های فضایی‌اش در استرالیا و اقیانوس آرام اطراف آن پخش شدند.
ناسا امیدوار بود یکی از اولین شاتل‌های فضایی‌اش بتواند به آن متصل شود و یک فرود کنترل‌شده را رقم بزند، اما شاتل تا آن زمان آماده نشده نبود. به همین خاطر تنها کنترل‌کننده‌های زمینی موفق شدند اسکای‌لب را به سمت اقیانوس هند بفرستند اما در این میان برخی از قطعات در غرب استرالیا فرود آمدند.
روسیه نیز تجربه‌های مشابه و حتی بیشتری داشته و برای مثال ایستگاه فضایی «میر» را پس از ۱۵ سال، در سال ۲۰۰۱، به سمت اقیانوس آرام هدایت کرده است.
آیا چیزی از ایستگاه باقی خواهد ماند؟
ناسا می‌خواهد برخی از اقلام کوچک داخل ایستگاه فضایی نظیر زنگ ایستگاه، پنل‌ها و یادگاری‌های دیگر را برای نمایش در موزه به زمین بازگرداند. این وسائل البته می‌توانند در یکی دو سال آخر فعالیت ایستگاه به تدریج در کپسول‌های اسپیس ایکس به زمین بازگردانده شوند.
کن باورسوکس از ناسا می‌گوید: «متأسفانه ما نمی‌توانیم چیزهای واقعاً بسیار بزرگی را به خانه بیاوریم، هرچند بخش عاطفی من دوست دارد تلاش کنم و برخی را نجات دهم. به لحاظ عملیاتی، بهترین گزینه نابود کردن همه‌چیز با یک ضربه ویران‌کننده است.»
