«قصر دیوانگان»؛ داستان قدیمی‌ترین آسایشگاه روانی جهان

مطالب بیشتر

«دیوانه‌تر از دیوانگان»

توماس براون، نویسنده طنزپرداز، در سال ۱۶۹۹ نوشت: «طرح این بنا آدم را به فکر فرو می‌برد که چه کسانی دیوانه‌ترند؟ آن‌هایی که دستور ساخت این بیمارستان را دادند یا آن‌هایی که در آن بستری‌ شده‌اند؟»

در سال ۱۶۸۱، متوجه «تعداد زیاد افرادی شدند که هر روز برای دیدن بیماران می‌آمدند».

به نوشته جاناتان اندروز و همکارانش در کتاب «تاریخ بتلم»، هیچ تردیدی نیست که این بیمارستان به یکی از جاذبه‌های دیدنی لندن تبدیل شده بود.

خود بیمارستان نیز این امر را تشویق می‌کرد و از کمک‌های بازدیدکنندگان و اعانه‌های خیریه‌ای بهره‌مند می‌شد.

با افزایش شهرت بتلم، اصطلاحی تازه نیز رواج یافت. در قرن هفدهم، بیماران مبتلا به اختلالات شدید روانی را «دیوانگان بتلم» می‌نامیدند.

در آن دوران، برخی گدایان خود را به دیوانگی می‌زدند تا از فرستاده شدن به کارگاه‌های اجباری یا زندان بگریزند؛ زیرا طبق «قانون حمایت از فقرا» مصوب سال ۱۶۰۱، فقیرانی که کار نمی‌کردند باید به کارگاه‌ها می‌رفتند یا حتی به زندان فرستاده می‌شدند.

به همین ترتیب، بیمارستان بتلم تنها نماد «جنون» نبود، بلکه به نشانه‌ای از آشوب و بی‌نظمی و در نهایت، به نماد خود لندن تبدیل شد.

در سال ۱۸۱۵، بنای باشکوه بتلم تخریب شد، و «تنها ساختمانی که در لندن شبیه کاخ بود» از میان رفت. امروزه این بیمارستان در ساختمانی مدرن فعالیت می‌کند و بخشی از آن به صورت موزه برای بازدید عموم باز است.

چهره‌های مشهور و سلامت روان

اما آگاهی درباره بیماری‌های روانی چگونه گسترش یافت؟ سازمان بهداشت جهانی هر سال با برگزاری روز جهانی سلامت روان، بر اهمیت توجه به این موضوع و گفت‌وگو درباره آن تاکید می‌کند.

در سال‌های اخیر، شماری از چهره‌های مشهور جهان با به اشتراک گذاشتن تجربه‌های شخصی خود از افسردگی و اضطراب، نقش مهمی در شکستن تابوی این موضوع داشته‌اند.

از جمله لیدی گاگا که درباره تجربه تلخ خود از افسردگی سخن گفته است که پس از تجاوز جنسی در نوزده‌ سالگی او را رنج می‌داد.

او در سال ۲۰۱۶ نیز فاش کرد که از اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برد؛ اختلالی که بر اثر رویدادهای بسیار پراسترس، ترسناک یا دردناک ایجاد می‌شود. او گفت که «هنوز هر روز با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کند.»

لیدی گاگا تصمیم گرفت درباره تجربه‌اش سخن بگوید تا نشان دهد حتی ستارگان و چهره‌های مشهور نیز از مشکلات روانی در امان نیستند. او تاکید کرد که نکته مهم، تشخیص به موقع بیماری و درمان آن پیش از آن است که سلامت روان فرد را از هم بپاشد.

شاهزاده هری، دوک ساسکس، نیز فاش کرد که «بارها تا مرز فروپاشی عصبی پیش رفته است». او گفت که پس از مرگ مادرش، پرنسس دایانا در سانحه‌ای در سال ۱۹۹۷، احساسات خود را به مدت ۲۰ سال سرکوب کرده بود.

او گفت اگر در جلسات مشاوره با روان‌درمانگر شرکت نمی‌کرد و در کلاس‌های بوکس حضور نمی‌یافت، ممکن بود به مرحله‌ای برسد که بر دیگران تاثیر بگذارد و حتی به آن‌ها فشار وارد کند.

استیون فرای بازیگر نیز به اختلال دوقطبی یا شیدایی‌ـ‌افسردگی مبتلا است؛ اختلالی که در آن دوره‌های افسردگی عمیق با دوره‌هایی از سرخوشی غیرعادی همراه است و می‌تواند فرد را به رفتارهایی بی‌پروا و غیرمسئولانه سوق دهد.

فرای که در ۱۷سالگی تلاش کرده بود به زندگی خود پایان دهد، سال‌ها درگیر الکل و مواد مخدر بود تا صداهایی را که در ذهنش می‌شنید خاموش کند. او در ۳۷سالگی گفت: «برای نخستین‌بار در زندگی‌ام فهمیدم چرا تا این اندازه بدبخت و درمانده بوده‌ام.»

فیلم مستند او با عنوان «زندگی پنهان یک شیدا-افسرده» که در سال ۲۰۰۶ پخش شد، نقش مهمی در زدودن انگ از بیماری‌های روانی داشت و خود او تقریبا در هر موقعیتی درباره سلامت روان سخن می‌گفت.

او بعدها گفت که به تدریج بهبود یافته است و همراه با شاهزاده ویلیام و کیت میدلتون، دوک و دوشس کمبریج، بنیاد خیریه‌ای در زمینه سلامت روان تاسیس کرد.

نیکول شرزینگر خواننده نیز فاش کرد که در دوران نوجوانی و همچنین در سال‌های فعالیتش با گروه پوسی‌کت دالز از نوعی اختلال خوردن رنج می‌برده است. او گفت: «اختلال پرخوری عصبی همه شادی‌ها، خاطرات خوش و اعتماد به نفسم را از من گرفت.»

اختلال پرخوری و سپس تلاش برای دفع سریع غذا از ترس چاقی، یکی از اختلالات شایع در میان نوجوانان، به ویژه دختران است.

نیکول شرزینگر می‌گوید وقتی درباره تجربه‌اش سخن گفت، توانست به بسیاری از کسانی که از همان اختلال رنج می‌بردند کمک کند و به آن‌ها شجاعت دهد تا به خود و ظاهرشان افتخار کنند، بدنشان را دوست بدارند و فارغ از وزنشان نسبت به خود مهربان‌تر و پذیرا باشند.

اما در جهان عرب، نام برخی از چهره‌های مشهور به دلایلی غیرپزشکی با بیماری‌های روانی گره خورده است. از جمله این افراد می‌توان به اسماعیل یاسین، بازیگر و کمدین نامدار، و نجیب سرور، شاعر و نویسنده اشاره کرد که هر دو از معروف‌ترین بیماران بستری‌شده در بیمارستان العباسیه، بیمارستان روان‌پزشکی مصر، بودند.

اسماعیل یاسین به دلیل شوخی‌ با پادشاه فاروق به این بیمارستان فرستاده شد. در یکی از دیدارها، یاسین در قالب لطیفه‌ای گفت: «یک بار یک دیوانه مثل حضرت‌عالی بود…» پادشاه خشمگین شد و فریاد زد: «چه گفتی دیوانه؟!» یاسین که از ترس و شرم رنگ‌پریده شده بود، وانمود کرد غش کرده تا خودش را از مخمصه خلاص کند.

فاروق از این ماجرا چشم‌پوشی نکرد و پزشک مخصوص خود را فرستاد تا اسماعیل یاسین را معاینه کند. پزشک پس از حضور، متوجه حالت پریشانی و سردرگمی او شد و برای نجاتش از دردسر، گزارشی برای شاه نوشت مبنی بر اینکه وضعیت عصبی نامساعد او باعث از دست دادن موقت هوشیاری‌اش شده است.

با این حال فاروق تصمیم گرفت اسماعیل را برای درمان به بیمارستان روانی بفرستد. او در آنجا به مدت ده روز بستری بود و هزینه درمانش را شخصا پرداخت کرد.

در سال ۱۹۷۱، رویارویی میان نجیب سرور و حکومت مصر بالا گرفت. او در نمایشنامه «مگس آبی» به سرکوب مقاومت فلسطینی از سوی ارتش اردن در جریان «سپتامبر سیاه» پرداخت. همین باعث شد سازمان اطلاعات اردن از دولت مصر بخواهد جلوی اجرای نمایش را بگیرد.

در پی این رویداد، سرور از کار برکنار شد و از صحنه فرهنگی مصر کنار گذاشته شد. آثارش سانسور و حذف شدند، و نامش از فضای ادبی کشور محو شد. او در واکنش، اشعاری نوشت که در آن‌ها سیاست‌های دولت انور سادات را به دلیل سرکوب آزادی بیان، آزار روشنفکران و خشونت علیه مردم به شدت نقد می‌کرد.

دولت وقت در پاسخ، با پرونده‌سازی و اتهامات ساختگی، او را به اجبار به بیمارستان روانی العباسیه فرستاد. سرور تا پایان عمر در آنجا ماند و در سال ۱۹۷۸ در حالی درگذشت که از ناامیدی و سرخوردگی رنج می‌برد. او پیش‌تر در یکی از شعرهایش نوشته بود:

«می‌دانم در بهار عمر خواهم مرد،

آن‌وقت بعضی می‌گویند: آه، حیف که زود رفت،

و برخی دیگر، آسوده از رفتنم خواهند گفت:

راحت شدیم، حالا نفر بعدی کیست؟»

واقعیت‌هایی درباره بیماری‌های روانی به روایت سازمان بهداشت جهانی

• اختلالات روانی، عصبی و سوء مصرف مواد مخدر، ۱۰ درصد از کل بیماری‌های جهان و ۳۰ درصد از بیماری‌های غیرکشنده را تشکیل می‌دهد.

• اقتصاد جهانی سالانه حدود یک تریلیون دلار به دلیل کاهش بهره‌وری ناشی از افسردگی و اضطراب زیان می‌بیند.

• یک‌پنجم از نوجوانان و کودکان جهان از نوعی اختلال روانی رنج می‌برند.

• افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است و برآورد می‌شود ۵ درصد از بزرگسالان در سراسر جهان به آن مبتلا باشند.

• حدود نیمی از اختلالات روانی پیش از ۱۴سالگی آغاز می‌شود.

• سالانه نزدیک به ۷۲۷ هزار نفر در اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند، یعنی هر ۴۵ ثانیه یک نفر. خودکشی دومین علت اصلی مرگ در میان افراد ۱۵ تا ۲۹ ساله است.

• در مناطق درگیر جنگ و بحران، از هر ۹ نفر یک نفر دچار اختلال روانی متوسط یا شدید است.

• افرادی که از اختلالات شدید روانی رنج می‌برند، به طور میانگین ۱۰ تا ۲۰ سال زودتر از دیگران جان خود را از دست می‌دهند.

• شمار متخصصان سلامت روان از کمتر از دو نفر برای هر ۱۰۰ هزار نفر در کشورهای کم‌درآمد، تا بیش از ۷۰ نفر در کشورهای پردرآمد متغیر است.

• کمتر از نیمی از ۱۳۹ کشور دارای سیاست‌ها و برنامه‌های سلامت روان گزارش می‌دهند که این سیاست‌ها و برنامه‌ها با معاهدات حقوق بشر سازگار هستند.

منبع خبر